بررسی تأثیر ساختار فضایی شهر بر آلودگی هوا؛ (مطالعه موردی: شهر تهران)

همراه رشد جمعیت و تمرکز فعالیت های اقتصادی در فضاهای شهری، شهرها رشد می یابند و نواحی شهری به طور سریعی گسترده می شوند که این جمعیت اضافه شده عموماً در شهرها مستقر می گردند. در نتیجه، این رشد بالای اقتصادی و شهرنشینی شتابان باعث دگرگونی برجسته ای در ساختار فضایی شهرها می گردد. به طوری که رابطه انسان و محیط زیست را در معرض خطر قرار داده که اثرات زیان باری را برای انسان و محیط زیست به همراه دارد. این مسئله از یک سو موجب رشد و توسعه سریع کلان شهرها و مناطق حاشیه آن ها می گردد و از سوی دیگر مخاطراتی را در نحوه و چگونگی این توسعه در برابرشان قرار می دهد. در این ارتباط ساختار فضایی نامناسب یکی از عمده ترین مسایل در شهرها به ویژه شهرهای بزرگ است، که می تواند ناپایداری زیست محیطی مثل آلودگی هوا را در شهرها پدید آورد. ساختار فضایی از کلیدی ترین مفاهیم رایج در عرصه برنامه ریزی و طراحی شهری است؛ ساختار فضایی شهر به مفهوم ترکیبی، در برگیرنده مهم ترین واصلی ترین اجزا و عناصر شهر و رابطه ماندگار بین آن ها در نظر گرفته می شود. برای آلودگی های شهری، طول و تعداد سفرهای روزانه موتوری به طور نزدیکی با میانگین تراکم آلودگی در نواحی ساخته شده و توزیع فضایی مبدا و مقصد سفرها رابطه دارند. به این ترتیب استراتژی حمل و نقل و کاربری زمین بر روی کیفیت صدا و هوا اثر گذار هستند. با توجه به این موضوع در راستای نقش آفرینی ساختار فضایی بر روی آلودگی هوا پس بیشترین نقش را شیوه، تعداد و طول سفر بر عهده دارد. شیوه سفر را می توان به طیف وسیعی از فاکتور های کاربری زمین شامل اندازه سکونتگاه، تراکم جمعیت و تراکم ساختمانی، توزیع فضایی کاربری ها، ترکیب کاربری، تأمین امکانات و خدمات محلی، نزدیکی به مرکز شهر، نحوه اتصال کاربری های مختلف به شبکه حمل و نقل و دسترسی به پارکینگ در نظر گرفت. از طرفی تمام این مولفه ها به عنوان زیر ساختهای ساختار فضایی یک شهر در نظر گرفته می شوند. از اینرو ساختار فضایی شیوه و تعداد سفر های شهری و به تبع آلودگی هوای شهر را تحت تأثر قرار می دهد. از اینرو تحقیق حاضر با هدف بررسی و تأثیر ساختار فضایی شهر تهران بر روی آلودگی هوای شهر از طریق سناریو سازی برای ساختار فضایی می پردازد.